سیپورکس چیست: تاریخچه، هزینه و نحوه تولید بلوک سیپورکس

امروزه مصالح ساختمانی فراوانی در ساخت یک سازه به کار میروند. بر خلاف سال‌های گذشته، در دهه‌های اخیر تولید و استفاده از مصالح ساختمانی که با محیط زیست سازگار باشند یکی از دغدغه‌های مهندسین است. سیپورکس یکی از این مصالح ساختمانی است که علاوه بر ویژگی‌های اصلی خود یعنی وزن پایین و سرعت بالای اجرا، با محیط زیست نیز سازگار است.

به علت استقبال زیاد از بلوک های گازی مانند سیپورکس، در بازار ایران به نام‌های بسیار متنوعی شناخته میشود. برخی از این نام‌ها عبارت است از هبلکس، سیپورکس، کیبکس و سیلکس که البته تفاوت چندانی بین این بلوک ها وجود ندارد. در ادامه به ویژگی‌های بلوک سیپورکس و تفاوت آن با سایر بلوک‌های گازی ذکر شده میپردازیم.

برای شناخت بیشتر درباره انواع بلوک سبک و برندهای موجود در بازار ایران میتوانید به مقاله‌ی بلوک سبک و انواع آن مراجعه کنید.

بلوک سیپورکس چیست؟

برای اینکه با بلوک سیپورکس آشنا شویم، بهتر است نگاهی کوتاه به تاریخچه‌ی بلوک‌های گازی داشته باشیم. در دهه‌ی ۱۹۲۰ میلادی معماری به نام‌جان اریکسون و پروفسور هنریک کروگر، موفق به ابداع فرآیندی جهت تولید بلوک گازی شدند.

البته ترکیب اولیه بلوک گازی تاکنون پابرجا نبوده و به علت وجود خواص رادیواکتیو در محصول نهایی، در دهه‌ی ۱۹۸۹ تغییراتی در آن اعمال شد‌. ابتدای امر برند Ytong و پس از آن برند سیپورکس Siporex در سال ۱۹۳۹ در سوئد راه اندازی شد.

نام سیپورکس از بخش اول کلمه‌ی silica (سیلیس) و pore expansion (به معنای انبساط یا افزایش منافذ که اشاره به منافذ موجود در بافت بتن سیپورکس دارد) گرفته شده است. پس از آن نیز در سال ۱۹۴۳ برند Hebel توسط جوزف هبل افتتاح گردید که امروزه بلوک‌های تولید شده‌ی این برند به بلوک هبلکس معروف هستند‌.

با توجه به آنچه که گفتیم سیپورکس همان بلوک گازی یا aac عادی است که به واسطه‌ی نام برند خود، نام سیپورکس را به خود گرفته است. بلوک‌های گازی نسبت به بلوک‌های بتنی عادی سبک‌ترند. این بلوک‌ها از بتن هوادهی شده ساخته میشوند.

فرآیندهای شیمیایی که در حین هوادهی بتن رخ میدهند، موجب ایجاد بافتی سلولی یا متخلخل در بلوک می‌گردند که در نتیجه بلوکی بسیار کم وزن با مقاومت بالا را به ارمغان می‌آورد.

این بلوک‌ها ترجیحا باید در دیوارهای غیر باربر نظیر دیوارهای پیرامونی و دیوارهای جداکننده استفاده شود. درست است که این بلوک‌ها مقاومت فشاری بالایی دارند اما نسبت‌ به بلوک‌های سنگین بتنی مقاومت کمتری داشته و در دیوارهای اصلی سازه استفاده نمیشوند.

نحوه‌ی تولید بلوک سیپورکس

تمامی بلوک‌های گازی از تمام برندها نحوه تولید یکسانی دارند‌. بلوک‌های گازی از آب، سیمان، سنگداته‌های ریز مانند ماسه، پودر آلومینیوم و سیلیس تهیه میشوند.

مزایای بلوک سیپورکس

بلوک‌های گازی به واسطه‌ی ویژگی‌های خاص خود کاربردهای فراوانی در ساختمان‌سازی دارند‌. این ویژگی‌هه عبارتند از:

سیپورکس وزن بسیار سبکی دارد.

تمامی بلوک‌های گازی به واسطه‌ی بافت متخلخل خود، بسیار سبک‌تر از بلوک‌های بتنی عادی هستند. این وزن پایین نه تنها بار مرده‌ی سازه را کاهش میدهد، بلکه حمل و نقل آن را نیز آسان میسازد. از این رو فرایند ساخت و ساز نیروی انسانی کمتری می‌طلبد و در نتیجه هزینه‌ی کمتری به همراه خواهد داشت.

سیپورکس نوعی عایق صوتی است.

صوت از لرزش هوای اطراف گوش ما به وجود می‌آید. حباب های هوای موجود در بلوک سیپورکس این لرزش هوا را خنثی کرده و مانع ورود آن به داخل ساختمان میشود.

سیپورکس عایق حرارتی و ضد حریق است.

مواد معدنی معمولا رسانای گرما نیستند بنابراین بلوک‌های گازی سیپورکس انرژی را به خوبی انتقال نمیدهند. به این دلیل در زمستان، گرمای داخل ساختمان و در تابستان، سرمای داخل ساختمان را حفظ کرده و مصرف انرژی را کاهش میدهد‌.

مقاومت حرارتی یکی از علل اصلی توقف استفاده از آجر سفالی و چوب و جایگزینی آنها با بلوک سیمانی بود. بلوک‌های سیپورکس مقاومت بالایی در برابر حرارت بالا دارند. به هر حال بلوک‌های گازی خود در دمای ۱۲۰۰ درجه‌ی سانتیگراد تولید می‌شوند و معمولا در صورت وقوع آتش سوزی، حدود ۲ تا ۶ ساعت سالم‌ میمانند‌. مقاومت فشاری بالا: برای یک بلوک سبک مقاومت فشاری ۴ نیوتون بر متر مربع عددی رضایت بخش است‌. هر چند این عدد برای کاربری بلوک سیپورکس در دیوارهای باربر کافی نیست.

سیپورکس در برابر زلزله مقاوم است.

هرچه ساختمانی سنگین‌تر باشد، زلزله اثر مخرب‌تری بر هن خواهد داشت‌. چرا که امواج زلزله باعث ایجاد نوسان در سازه میشود و وزن بالای ساختمان باعث تکان‌های شدیدتر با این نوسانات در مقایسه با یک ساختمان سبک میگردد‌. قبلا به بار مرده‌ی ساختمان اشاره کردیم؛ بار مرده‌ی ساختمان به بار ثابت ساختمان یا به عبارتی غیر متحرک سازه گفته می‌شود که شامل دیوارها، ستون‌ها، تیرها و… میباشد. هرچه بار نرده‌ی ساختمان کمتر باشد، ساختمان سبک تر و در برابر زلزله مقاوم‌تر است‌.

سیپورکس دوام و عمر بالایی دارد.

مواد معدنی موجود در بلوک گازی باعث میشود تا در برابر فرسایش در طول زمان کاملا مقاوم باشد. دیوارهای ساخته شده از سیپورکس حدود ۸۰ سال دوام می‌آورند‌.

سیپورکس به سرعت اجرایی میشود.

برای اتصال بل‌وک‌های گازی از ملات سیمانی استفاده نمیشود بلکه چسب بلوک به کار میرود. چسب بلوک یک ترکیب پلیمری است که به صورت پودری به محل ساخت‌ و ساز وارد شده و پس از ترکیب با آب آماده‌ی استفاده است. از طرفی ابعاد بلوک‌های گازی بیشتر از بلوک بتنی سنگین است . به همین دلیل برای ساخت یک‌متر مربع دیوار سیپورکس تعداد کمتری از بلوک لازم است. این دو عامل باعث اجرای ساده و البته سریع دیوارهای سیپورکس میگردند.

معایب بلوک سیپورکس:

کاربری محدود:

بلوک‌های گازی مقاومت کافی برای تحمل بار سازه و همچنین انتقال بار درست به عناصر سازه‌ای را ندارند. بنابراین فقط در دیوارهای غیر باربر و تزئینی به کار میروند‌.

شکنندگی:

بلوک‌های سیپورکس به همان اندازه که سبک هستند شکننده‌اند. بنابراین قبل یا بعد از اجرای دیوار باید با احتیاط با آنها رفتار شود.‌ همچنین چسب بلوک تا زمان خشک شدن خاصیت جنبندگان بالایی ندارد و تا زمان خشک شدن کامل نباید به ببوک‌ها ضربه ای وارد شده یا جا به جا شوند.

ترک برداشتن:

پس از اجرای دیوار و خشک شدن دیوار، در صورت زیاد بودن ضخامت ملات (بیش از ۵ میلیمتر) دیوارها به خوبی متصل نمیشوند و محصول نهایی استحکام لازم را ندارد‌. همچنین دیوار سیپورکس نباید در محیط مرطوب یا سرد انجام شود. در محیط مرطوب حباب‌های هوای موجود در بافت بلوک منبسط شده و پس از خشک شدن منقبض میشوند‌ این امر موجب ترک برداشتن بلوک خواهد شد. همچنین در هوای سرد چسب بلوک به خوبی با آب ترکیب نمیشود.

هزینه‌ی بالای تولید:

استفاده از بلوک گازی در ساختمان صرفه‌ی اقتصادی دارد اما فرایند تولید بلوک سیپورکس به علت وجود سیلیس هزینه‌ی بالایی دارد.‌ همچنین این فرایند در کارخانه انجام‌ می شود و آلودگی آب و محیط زیست را به همراه دارد‌.

تولیدکنندگان سیپورکس

یکی از تولید و عرضه کنندگان اصلی بلوک سیپورکس در سراسر ایران شرکت سبک سازه‌ی آرسام است که تحت لیسانس ۷ Stein Gbmh آلمان در زمینه‌ی تولید بلوک سیپورکس و ابزارات آن فعالیت دارد.

همچنین یکی از بزرگترین کارخانه‌های تولید سیپورکس در شهرستان ساوجبلاغ فعالیت دارد. البته این کارخانه در سال ۱۳۸۱ به علت رکود بازار بسته شد و در سال ۱۳۹۸ مجددا فعالیت خود را آغاز کرد.

در این‌میان باید اشاره کرد که نام‌های‌متفاوت بلوک گازی صرفا به علت تفاوت برند تولید‌کننده‌ی همه است. بلوک هبلکس از برند همانی هبل، بلوک سیلکس از شرکت سیلیس آرا و بلوک کیبکس از برن و بلوک کیبکس تولید شده در شرکت بتن سبک کیمیای بهروزی تولید می‌شود. بنابراین این بلوک‌ها از نسر مواد سازنده و کاربری تفاوتی نداشته و تنها نام متفاوتی دارند.

سیپورکس آکواریوم

شاید تا به حال نام سیپورکس آکواریوم را شنیده باشید. سیپورکس آکواریوم از جنس بلوک سیپورکس است اما کاربرد و شکل متفاوتی دارد‌. برای تصفیه‌ی بیولوژیکی آب از مدیاهای آکواریومی استفاده میشود. این ابزار با تولید باکتری‌های مفید باعث از بین رفتن گازهای مضر مانند نیترات و انگل ‌های موجود در آب میشود. این باکتری‌ها در حدود یک هفته کلونی خود را میسازند اما بهترین جا برای ساختن چنین کلونی‌ای، ماده‌ای با ساختار متخلخل و دارای منافذ است.

سرامیک سیپورکس یا همان بتن سیپورکس در آکواریوم‌های تزئینی به کار‌ می‌رود. همچنین تولید باکتری در سیپورکس حدود ۳۰ برابر بیشتر از سرامیک معمولی است‌. به همین دليل سیپورکس به یک ماده‌ی عالی برای فیلتر کردن آب آکواریوم‌ها تبدیل گشته است.

در آخر باید گفت بلوک‌های گازی با انواع مختلفی که دارند توانسته‌اند بخش عظیمی از فرایندهای ساخت و ساز را در بر بگیرند. سیپورکس نیز از این قافله عقب نمانده است و برند خود در ایران را تا سطح مطلوبی در بازار ساخت و ساز رسانده است.