بلوک سبک و انواع آن

زلزله خیز بودن اغلب بخش‌های ایران موجب‌شده سبک بودن سازه‌های معماری در فرایند ساختمان‌سازی اهمیت زیادی داشته باشد تا از این طریق میزان تلفات و خسارت‌های ناشی از حوادث طبیعی را کاهش دهند. استفاده از بلوک سبک نیز به همین دلیل در دهۀ اخیر بسیار مورد توجه سازندگان قرارگرفته است. بلوک‌های سبک در مقایسه با انواع دیگر بلوک‌ها، به‌خصوص بلوک‌های بتنی، بسیار سبک‌تر هستند. در این مقاله به بیان مزایا و معایت بلوک سبک، مراحل ساخت، انواع بلوک سبک و قیمت آن خواهیم پرداخت.

تاریخچۀ استفاده از بلوک‌ها در ساختمان‌سازی

شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاریخچۀ استفاده از بلوک‌ها برای ساختمان سازی به دورۀ پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. اما چیزی را که ما امروزه آن را با نام بلوک می‌شناسیم، برای اولین بار در سال ۱۸۶۸ در کارخانۀ فریر شیکاگو ساختند. استفاده از این بلوک‌ها به دلیل مزایای زیادی که داشتند، در زمان کمی بسیار رایج شد. اما مهم‌ترین نقطه ضعف این بلوک‌ها، وزن خیلی زیادشان بود. به همین دلیل هم یک آمریکایی خلاق در سال ۱۹۰۲ اقدام به ساخت بلوک‌های دیواری توخالی کرد.

این کار او یک شرایط ایده‌آل و رویایی برای صنعت ساختمان سازی فراهم کرد و از آن به بعد، استفاده از بلوک سبک برای ساختن سازه‌ها رواج زیادی یافت. اما چون این بلوک‌ها هم در قیاس با چیزی که ما امروزه با نام بلوک سبک می‌شناسیم، سنگین بودند، در دهۀ ۱۹۲۰ یک معمار سوئدی اختراع خود را که ترکیب جدیدی برای ساخت بلوک سبک بود به دنیا معرفی کرد.

بلوک سبک چیست؟

بلوک سبک به بلوک‌های توخالی متخلخل و سبک وزنی می‌گویند که در ابعاد مختلفی تولید و در صنایع ساخت و ساز استفاده می‌شوند.  این بلوک‌‌ها را معمولاً از ترکیب کردن سنگدانه‌هایی با چگالی کم، آب و بتن می‌سازند. باید بدانید که معمولاً یک چهارم از سطح کلی این بلوک‌ها حفره‌دار است و علّت سبک بودن آنها نیز همین حفره‌ها و توخالی بودن آنهاست. البته ممکن است در زمان استفاده از بلوک سبک و بسته به نیاز، داخل آن را با موادی مثل خاک، سیمان، شن و… پر کنند.

از بلوک سبک چه استفاده‌ای در ساختمان‌ سازی می‌شود؟

با اینکه در صنعت ساختمان سازی امروز بلوک‌ها پرکاربرد هستند، اما مهم‌ترین کارکرد بلوک سبک در این صنعت، برای ساختن دیوارهای خارجی و داخلی بناهاست. اما کاربرد بلوک‌های سبک محدود به همین نیست و شما می‌توانید از آنها به‌عنوان عایق حرارت، رطوبت و صدا نیز استفاده کنید.

بلوک سبک چه مزایایی دارد؟

مهم‌ترین مزایای استفاده از بلوک‌های سبک در صنعت ساختمان عبارت است از:

تحمل فشار

این بلوک‌ها می‌توانند در عین سبک بودن، فشارهایی را که به سازۀ اصلی ساختمان وارد می‌شود به خوبی تحمل کنند.

کم کردن وزن مردۀ ساختمان‌ها

استفاده از بلوک سبک موجب می‌شود که بار اضافۀ ساختمان‌ها به میزان قابل توجهی کم شود. کم بودن بار ساختمان هم منجر به کاهش خسارت‌ها و تلفات ناشی از حوادث طبیعی مثل زلزله و… می‌شود.

عایق مناسب حرارت، رطوبت و صدا

استفاده از بلوک‌های توخالی و سبک موجب می‌شود که ساختمان عایق مناسبی در برابر حرارت و صداهای اضافی داشته باشد. در نتیجه ساکنان خانه می‌توانند در مصرف انرژی‌های سرمایشی و گرمایشی صرفه‌جویی کنند. لازم به ذکر است از آنجا که بلوک‌های سبک در مقابل رطوبت هم مقاومت قابل توجهی دارند، ساختمان‌هایی که با این بلوک‌ها ساخته‌شده باشند، استحکام بیشتری در مقابل پوسیدگی، شکستگی و… خواهند داشت.

آسیب نرساندن به محیط زیست

بلوک‌های سبک دوستدار محیط زیست نیز هستند، چرا که در حین ساختن و آماده کردن آنها از هیچ گونه سوخت فسیلی مصرف نمی‌کنند. جالب است بدانید که اغلب این بلوک‌ها قابلیت استفادۀ مجدد بعد از تجزیه و آسیب دیدن را هم دارند و از این طریق هم با کمتر مصرف شدن منابع طبیعی در فرایند ساختشان، به محیط زیست کمک خواهند کرد. به همین دلیل هم هست که بلوک سبک در دستۀ مصالح ساختمانی سبز قرار می‌گیرد.

امکان نصب راحت و سریع

اغلب انواع بلوک سبک سطح صافی دارند و به همین دلیل هم ملات به‌راحتی و سریع روی آنها قرار می‌گیرد. همچنین این بلوک‌ها را می‌توان همراه اغلب مصالح ساختمانی استفاده کرد و تقریباً با همۀ آنها سازگار است. همین ویژگی‌ها نیز موجب می‌شود فرایند نصب و اجرای دیوارچینی، سقف سازی و… با این بلوک‌ها بسیار ساده‌تر و با سرعت بیشتری انجام شود.

کاهش هزینه‌های ساخت‌وساز و صرفه‌جویی در آن

قیمت بلوک سبک در مقایسه با مصالح ساختمانی که کارکرد مشابهی دارند کمتر و همچنین هزینۀ جابجایی و حملشان نیز پایین‌تر است. به همین دلیل هم برای خیلی از سازندگان استفاده از این نوع بلوک‌ها به صرفه است.

برش‌پذیر بودن

این بلوک‌ها به راحتی برش می‌خورند و به همین دلیل هم هست که شما با یک ضربۀ سبک چکش می‌توانید این کار را انجام دهید. البته باید دقت کنید که ضربه‌های چکش را آرام و با دقت بزنید، زیرا این بلوک‌ها تو خالی و شکننده هستند. حسن برش پذیر بودن بلوک سبک این است که شما می‌توانید به راحتی دیوار چینی طرح‌ها و نقشه‌های مختلف را با آنها اجرایی کنید.

بلوک سبک چه معایبی دارد؟

در ادامه به چند مورد از ضعف‌ها و معایب احتمالی بلوک‌های سبک اشاره می‌شود:

سخت بودن تعمیرات آن

ساختمان‌ها معمولاً بعد از گذشت چند مدت از اتمام زمان ساخت و ساز، ممکن است نیاز به تعمیراتی از قبیل رفع مشکل اتصالات برق، برطرف کردن شکستگی لوله‌های آب، پیدا کردن محل نشتی گاز و… داشته باشند. در چنین شرایطی بلوک‌های سبک ممکن است فرایند تعمیرات را پیچیده و زمان‌بر کنند، چرا که باید برای بریدن آنها بدون شکستگی و آسیب، ابزارهای مخصوص داشت.

تولید دورریزها و ضایعات نسبتاً زیاد در زمان اجرا

بلوک‌های سبک به دلیل توخالی بودنشان، شکننده هستند. به همین دلیل هم ممکن است در زمان‌های مختلف از جمله جابجایی از کارخانه تا محل ساخت و ساز و حتی در زمان برش یا دیوارچینی بشکنند یا آسیب‌های جدی ببینند. به همین دلیل هم ممکن است هزینه‌های شما برای ساخت و ساز با بلوک سبک افزایش پیدا کند. اما خبر خوب این است که ضایعات و بلوک‌های شکسته و آسیب دیده دورریز نمی‌شوند و معمولاً می‌توان از آنها در بخش‌های دیگر ساختمان سازی مثل کف سازی استفاده کرد.

آسیب پذیری بلوک سبک در تماس مدام با آب

اگر بلوک‌‌های سبک به صورت پیوسته با آب تماس داشته باشند، منافذشان بزرگ شده و آب کاملاً به درون بافتشان نفوذ می‌کند. با نفوذ آب به درون بافت بلوک‌ها نیز مقاومت سازه‌های ساختمانی به مرور کمتر و کمتر خواهد شد که خطرناک است. به همین دلیل هم هست که توصیه می‌کنند در مناطق پرباران و مرطوب و همچنین ساحلی، برای ساختمان سازی از مصالح جایگزین بلوک‌های سبک استفاده کنند.

کاهش استحکام بلوک سبک در ارتفاعات بالای ۳ متر

اگر در ارتفاع‌های بالاتر از ۳ متر از بلوک‌های سبک استفاده کنید، مقاومت ساختمان‌ها به میزان قابل توجهی کم خواهد شد. البته توجه داشته باشید که این مسئله معمولاً در دیوارهای محوطه‌ها و… اهمیت پیدا می‌کند و برای دیوارهای داخلی ساختمان‌ها مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد.

بلوک سبک ساختمانی چه انواعی دارد؟

بلوک‌های سبک در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شوند که هر کدام کارکرد جداگانه‌ای دارند. ما در ادامه انواع بلوک سبک را معرفی و ویژگی‌های هر کدام را بیان خواهیم کرد:

بلوک‌های سبک لیکا

از بلوک‌های لیکا اغلب برای نماسازی و ساختن سقف‌ها و دیوارهای بیرونی استفاده می‌کنند. مواد تشکیل دهندۀ این بلوک‌ها آب، مواد کم چگالی سبک و سیمان است.

بلوک سبک هبلکس

این بلوک‌ها را که به آنها بلوک AAC نیز می‌گویند، از ترکیب پودر آلومینیوم، آهک، سیمان و سیلیس می‌سازند. بدنۀ بلوک‌های هبلکس کاملاً متخلخل است و حفره‌های زیادی روی آن هست. مهم‌ترین مزیتی که بافت متخلخل این بلوک‌ها دارد این است که آن را در مقابل تغییرات دمای ناگهانی و گرما و سرمای زیاد مقاوم می‌کند. بلوک‌های هبلکس عایق مناسبی برای صدا هستند و به همین دلیل هم از آنها بیشتر برای دیوارچینی‌های داخلی استفاده می‌کنند.

بلوک لیپر

بلوک‌های لیپر را از مخلوط پومیس، پرلیت و اسکوریا می‌سازند. این بلوک‌ها ضریب انتقال حرارت کمی دارند و به همین دلیل هم در برابر حرارت زیاد و آتش سوزی تا میزان زیادی مقاوم هستند. از بلوک‌های لیپر اغلب برای ساختن دیوارهای غیر باربر، سقف‌ها و تیغه‌های جدا کنندۀ فضا استفاده می‌کنند.

بلوک سبک گازی

بلوک‌های گازی را معمولاً از ترکیب کردن آهک با سیلیس، سیمان و آب می‌سازند. این بلوک‌ها با انواع شرایط آب و هوایی سازگارند و بسیار مقاوم هستند. مهم‌ترین ویژگی و مزیت بلوک‌های گازی هم این است که قابل بازیافت هستند.

بلوک پرین

این بلوک را با روش اتوکلاو می‌سازند و شکل ظاهری آن متفاوت با دیگر انواع بلوک‌های سبک است. در گوشه‌های بعضی از مدل‌های بلوک سبک پرین دستگیره‌هایی تعبیه کرده‌اند که حمل و نقل و جابجایی آنها را بسیار آسان‌تر می‌کند.

بلوک‌های سبک سیمانی

بلوک سبک سیمانی را همان طور که از نامش پیداست از ترکیب کردن آب، سیمان و ماسه و معمولاً در شکل‌ها و طرح‌های متخلخل و حفره‌دار می‌سازند. توجه داشته باشید که این بلوک‌ها در مقایسه با دیگر انواع بلوک سبک، در مقابل فشار مقاومت و استحکام به نسبت کمتری دارند.

بلوک سبک سه جداره

بلوک سه جداره شباهت‌های زیادی از نظر ترکیبات به کار رفته برای ساخت، با دو نوع دیگر بلوک سبک، یعنی لیکا و پرین دارد. برای ساخت بلوک‌های سه جداره از ترکیب حباب‌های هوا، آب و پوکه‌های معدنی استفاده می‌کنند. البته گاهی اوقات و بسته به کاربرد بلوک، به این ترکیب‌ها مقداری ماسه و سیمان هم اضافه می‌کنند.

ویژگی‌های مشترک انواع بلوک‌ سبک چیست؟

با اینکه بلوک سبک انواع مختلفی دارد که به معروف‌ترین آنها اشاره کردیم، اما همۀ آنها ویژگی‌های مشترکی هم دارند که موجب کاربرد زیاد و محبوبیت آنها در بین سازندگان شده است. اما بلوک‌های سبک در عین تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند، چند وجه اشتراک نیز با یکدیگر دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

تنوع شکل و ساختار

اولین ویژگی مشترک انواع بلوک سبک این است که شکل‌های ظاهری و ابعاد و طرح‌های متنوعی دارند تا بتوان از آنها برای کاربردهای مختلف به راحتی استفاده کرد. به عنوان مثال فقط برای ساخت بلوک لیکا از۲۰ قالب متنوع استفاده می‌شود که هر کدامشان ساختار و اندازۀ مشخص و جداگانه‌ای در دو مدل کلی توپر و توخالی دارند.

اما این تنوع ساختاری و ظاهری چه مزیت و کاربردی برای ساختمان سازان و مشتریان خواهد داشت؟ مهم‌ترین حسن این تنوع این است که از هر کدام از انواع بلوک‌ها می‌توان برای ساخت بخش مشخصی از ساختمان‌ها استفاده کرد. مثلاً برای ساخت دیوارهای غیر باربر یا دیوارهای حصار استفاده از بلوک‌هایی را توصیه می‌کنند که فضای خالی زیادی دارند. یکی دیگر از مزایای متنوع بودن بلوک‌ها این است که می‌توانید طبق نیاز و بودجۀ خود یک یا چند مدل از آنها را خریداری و استفاده کنید.

مقاومت زیاد و سبک بودن

همۀ انواع بلوک‌های سبک وزن کم و مقاومت نسبتاً بالایی در برابر ضربه‌ها و فشارهای مختلف افقی و عمودی به سازۀ ساختمان و حتی تغییرات جوی و آب و هوایی دارند.

عایق مناسب صدا و حرارت

قبل از رواج استفاده از بلوک‌های سبک در صنعت ساختمان سازی، استفاده از انواع آجرها و سایر مصالح سنگی بسیار رایج بود. این مصالح علاوه بر سنگینی و افزودن بار اضافی زیاد به ساختمان، عایق مناسبی برای صدا و به خصوص حرارت نبودند و به همین دلیل هم ساختمان‌هایی که در ساختشان از این مصالح استفاده میشد، در برابر حوادثی مثل آتش سوزی آسیب پذیرتر بودند. اما بلوک‌های سبک عایق مناسبی برای حرارت هستند و به همین دلیل هم میزان مصرف انرژی گرمایی و سرمایی را در ساختمان‌ها نیز کاهش خواهند داد و از این طریق ساکنان می‌توانند در مصرف انرژی و هزینه‌های مربوط به آن صرفه جویی کنند.

بلوک‌های سبک و بلوک سیمانی چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟

همان طور که می‌دانید، بلوک‌های سبک تقریباً جایگزین بلوک‌های سیمانی در صنعت ساختمان سازی شده‌اند. در ادامه به مهم‌ترین تفاوت‌هایی که این بلوک‌ها با یکدیگر دارند اشاره می‌شود.

میزان کاربرد مواد اولیه

بلوک‌های سبک، معمولاً توخالی هستند و همین ویژگی‌شان آنها را آسیب پذیر و شکننده می‌کند. احتمال آسیب دیدگی این بلوک‌ها در زمان حمل و نقل و جابجایی بسیار زیاد است. اما بلوک‌های سیمانی سنگین‌تر هستند و حمل و نقلشان هم به دلیل آسیب پذیری کمترشان، ساده‌تر است. به همین دلیل ممکن است استفاده از بلوک‌های سیمانی به دلیل تولید دورریز کمتر، برای ساختمان سازان به‌صرفه‌تر باشد.

قیمت متفاوت

بلوک‌های سبک حدود ۲٫۵ برابر گران‌تر از بلوک‌های سیمانی هستند و به همین دلیل با استفاده از بلوک سبک، هزینه‌های ساخت و ساز نیز چند برابر خواهد شد.

محل استفاده

در هیچ ساختمانی صرفاً بلوک سیمانی یا بلوک سبک به کار نمی‌رود. بلکه معمولاً براساس نیاز در بخش‌های مختلف از این دو نوع بلوک استفاده می‌کنند. به عنوان مثال برای ساخت دیوارهای جداساز که فشار زیادی را لازم نیست تحمل کنند، می‌توان به طور سراسری از بلوک‌های سبک استفاده کرد. اما برای ساختن ستون‌ها یا دیوارهای باربر، استفاده از بلوک‌های سیمانی ضروری است. حتی در اغلب مواقع برای استحکام بیشتر، داخل این بلوک‌ها را نیز باید با ماسه و سیمان پر کرد یا از میلگردهای فولادی هم برای محکم‌تر شدن دیوارهایی که با بلوک ساخته شده است استفاده کنید.

وزن متفاوت

همان طور که از نامشان هم مشخص است، بلوک‌های سبک در مقایسه با بلوک‌های سیمانی وزن به مراتب کمتری دارند و به همین دلیل در صورتی که از آنها برای دیوارچینی و… استفاده کنید، سرعت اجرای پروژه افزایش خواهد یافت. ضمناً این بلوک‌ها وزن مرده و بار اضافی ساختمان‌ها را نیز بر خلاف بلوک‌های سیمانی، کاهش می‌دهند.

 

مراحل ساخت بلوک سبک در کارخانه

بلوک سبک مرغوب و استاندارد را چگونه شناسایی کنیم؟

با توجه به موارد و نکاتی که در ادامه ذکر می‌شود، می‌توانید بلوک سبک استاندارد و باکیفیت را به راحتی شناسایی کنید:

• وقتی بلوک را در دستتان می‌گیرید، لبه‌هایش را لمس و وارسی کنید و ببینید که میزان مقاومت و استحکام و تراکم بافت سیمان و سنگدانه‌های آن چقدر است. اگر سیمان به آسانی و با یک فشار کوچک از بافت بلوک جدا شود، نشانۀ این است که بین مواد تشکیل دهندۀ بلوک به اندازۀ کافی چسبندگی وجود ندارد و در نتیجه آن بلوک مرغوب و محکم و درنتیجه استاندارد نیست.
• ضخامت لبه‌‌های بلوک سبک استاندارد حداقل ۱۳ میلی متر است.
• بلوک‌ سبک مرغوب باید در برابر ضربه‌ها و ایجاد ترک مقاومت کافی داشته باشد، به صورتی که اگر آن را از ارتفاع یک تا یک و نیم متری رها کنید، ترک نخورد. اگر بلوک بعد از رها شدن در چنین ارتفاعی و برخورد با زمین بشکند یا ترک‌های عمیق بردارد، نامرغوب و غیراستاندارد است.
• اگر میزان جذب آب بلوک‌ها به اندازۀ کافی نبوده و به صورت یکپارچه و منسجم نباشد، مرغوب نیست.
• بلوک‌های باکیفیت و استاندارد معمولاً دانه بندی‌های زبر و نسبتاً درشت دارند. اگر ظاهر بلوک سبک حالتی سیمانی و پودری داشت، به این معناست که فرایند دانه بندی آن به خوبی انجام نشده و در نتیجه مقاومت و استحکام کافی نخواهد داشت.

چه عواملی در تعیین قیمت نهایی بلوک سبک مؤثر هستند؟

برای خیلی از سازندگان مهم است که پیش از اقدام به خرید بلوک سبک، قیمت نهایی آن را به صورت حدودی محاسبه کنند تا ببینند خرید این نوع از مصالح برایشان به صرفه خواهد بود یا نه. ما در ادامه به مهم‌ترین فاکتورها و عواملی اشاره خواهیم کرد که روی قیمت نهایی تمام انواع بلوک سبک تأثیرگذار هستند:

• کیفیت و کمیت مواد اولیه‌ای که برای ساخت بلوک استفاده کرده‌اند.
• میزان مقاومت شیمیایی بلوک‌ها در محیط‌ها و شرایط مختلف
• عایق صوت و حرارت یا رطوبت بودن
• اندازۀ جذب رطوبت محیط یا درصد جمع شدن خطی بلوک
• رده بندی چگالی بلوک و میزان کاهش بار مردۀ ساختمان‌ها
• ابعاد بلوک سبکو فرم آن
• مقاوم بودن بلوک در مقابل باران‌های اسیدی و سایر اتفاقات جوی و آب و هوایی
• میزان برش پذیری
• و…

بنابراین همان طور که می‌بینید، قیمت بلوک سبک عدد ثابتی نیست و به پارامترها، ویژگی‌ها و عوامل مختلفی وابسته است. به خاطر داشته باشید که عوامل دیگری مثل هزینه‌های نگهداری بلوک و ساخت و ساز، هزینه‌های حمل و نقل و جابجایی، دستمزد کارگران، قیمت انرژی‌های مصرفی مثل آب و برق و گاز و… را هم باید به این عوامل و هزینه‌ها اضافه کنید.