عرشه فولادی: مزایا، نحوه اجرا و حداکثر دهانه سقف

عرشه فولادی: سقف یکی از بخش‌های حیاتی یک سازه است‌ که‌ علاوه بر ایجاد سرپناه برای ساکنان، وظیفه‌‌ی انتقال بار به عناصر سازه‌ای و حمل سیستم‌های سقفی ( نظیر سیم کشی و لوله کشی) را نیز دارد. به علت این نقش مهم همواره سعی شده است تا روش‌ها و ابزارهای نوین برای ساخت سقف سازه‌های مختلف ابداع و به کار گرفته شود.

سقف عرشه فولادی یکی از این سیستم‌های سقفی است که با داشتن مصالح و نحوه اجرای منحصر به فرد، کاربردهای فراوانی در ساخت و ساز دارد. در ادامه به مزایای و معایب سقف عرشه‌ فولادی، نحوه‌ی اجرا و سایر نکات مهم درباره‌ی آن میپردازیم.

سقف عرشه فولادی چیست؟

قبل از معرفی سقف عرشه فولادی بهتر است نگاه کوتاهی به سقف کامپوزیت داشته باشم. چرا که سقف عرشه فولادی نوعی سقف کامپوزیت است. سقف‌های کامپوزیت را از ترکیب بتن و فولاد می‌سازند و به دلیل وزن کم و سهولت و سرعت اجرا، محبوبیت زیادی دارند. سقف کامپوزیت فلزی، روفیکس، عرشه فولادی و کرومیت از انواع سقف کامپوزیت هستند.

سقف عرشه فولادی پرکاربردترین نوع سقف فولادی است که البته برای کف ساختمان نیز کاربرد دارد. قسمت اصلی این سقف از یک ورقه‌ی فولادی موجدار تشکیل میشود. این ورقه‌ دو قسمت هسته و روکش دارد که هستۀ آن معمولاً از فولاد نرمه و پوسته‌ی آن از جنس روی است. فولاد نرمه شکل پذیری بالایی دارد از این رو اجرای فرایند موجدار کردن و ایجاد سطح مقطع ذوزنقه‌ای بر روی ورق فولادی آسان‌تر است. روکش روی به وسیله‌ی آبکاری (گالوانیزه) بر روی ورق فولادی کشیده میشود تا از آن در برابر عوامل مخرب محیطی حفاظت کند.

سقف عرشه فولادی از چند بخش تشکیل شده است؟

این سقف چهار بخش مختلف دارد؛ ورقه‌ی موجدار، بتن، آرماتور و گل میخ. ورقۀ موجدار که بخش اصلی آن است خود قسمت‌های مختلفی دارد. سطح مقطع ورق فولادی یا به عبارتی شکل موج‌های آن، به شکل ذوزنقه هستند که توسط دستگاه نورد سرد روی فولاد ایجاد میشوند.

هر کدام از این موج‌ها بخش‌های مختلفی دارند؛ بال بالایی به برآمدگی‌ها، بال پایینی به فرورفتگی‌ها و دندانه بالایی و پایینی به لبه‌ی بال‌ها گفته گفته میشود. ورق‌های فولادی دارای دو قسمت انتهایی در محور افقی است که به آن‌ها لبه و به فاصله‌ی هر دو لبه عرض پوشش میگویند. هر بال دارای یک مرکز که با یک فرورفتگی مشخص شده است. این فرو رفتگی‌ها آج نام دارند و فاصله‌ی بین این آج‌ها عرض بال نام دارد. البته باید اشاره کرد که این آج‌هادر همه‌ی عرشه‌های فولادی وجود ندارند. شیب میان بال بالایی و بال پایینی نیز جان ورق نامیده میشود.

گل‌میخ همان ابزار اتصال عرشه فولادی به تیرها است که با دستگاهی به نام زائده جوش انجام‌ می‌گردد. این گل میخ‌ها از لرزش عرشه‌ها و لرزش بتن بر روی ورقه‌ی فولادی جلوگیری می‌کنند. گل میخ‌ها با روش قوس الکتریکی از ورق فولادی رد شده و به تیرها متصل‌ میشوند.

آرماتور‌های به کار رفته در سقف‌های عرشه فولادی از نوع حرارتی هستند. یعنی به وسیله‌ی کنترل دمای گیرش بتن، از جمع شدن آن به هنگام خسک شدن و در نتیجه ترک برداشتن آن، جلوگیری میکنند.

بتن ریزی که مرحله‌ی آخر اجرای سقف عرشه فولادی است، در واقع برای ایجاد یک کف کامپوزیت برای طبقه‌ی بالا و همچنین تحمل بارهای وارده بر سقف کامپوزیت را بر عهده دارد.

نحوه جرای سقف عرشه فولادی

مزایای سقف عرشه فولادی

گفتیم که سقف عرشه فولادی یکی از پرکاربرد ترین نوع سقف‌های کامپوزیت است. اما دلیل این‌ محبوبیت چیست؟ در ادامه به مهم‌ترین مزایای این سقف‌ها اشاره خواهیم کرد.

وزن کم

ورق فولادی به علت داشتن وزن کم، حمل و نقل آسانی دارد و می‌تواند با جرثقیل یا نیروی انسانی در مکان مورد نظر قرار گیرد. البته باید توجه داشت که این ورق‌ها شکننده‌اند و حمل و نقل آنها باید با احتیاط کامل انجام‌ شود. همچنین وزن پایین ورق‌های فولادی سبب کاهش بار مردۀ ساختمان و افزایش ایمنی آن در برابر زلزله می‌شود.

سهولت و سرعت اجرا

در اجرای سقف‌های عرشه فولادی نیازی به انجام شمع‌ بندی وجود ندارد. این امر باعث افزایش سرعت و سهولت اجرا و همچنین کاهش مصالح مصرفی و در نتیجه کاهش هزینه‌ها می‌شود. همچنین عدم نیاز به شمع بندی، امکان اجرای فرایند ساخت و ساز چند سقف به صورت همزمان را فراهم‌ می‌کند.

عدم‌ نیاز به قالب بندی

بر خلاف سایر سیستم‌های سقفی، در سقف عرشه فولادی نیازی به قالب بندی برای بتن ریزی‌نیست، زیرا همان ورق فولادی نقش قالب بتن را ایفا می‌کند.

مقاومت بالا

ورق‌های فولادی از موادی هستند که مقاومتشان نسبت به وزن‌شان بسیار زیاد است. بنابراین استفاده از این مصالح سبک و در عین حال مقاوم می‌تواند گزینۀ خوبی برای بسیاری از ساختمان‌ها باشد‌.

صرفه‌جویی در هزینه‌ها

سقف عرشه فولادی نسبت به سایر سیستم‌های سقفی به علت کاهش تعداد نیروی انسانی و مقدار مصالح بخصوص بتن، نیاز به منابع مالی کمتری دارد.

معایب سقف عرشه فولادی

محدودیت کاربری

استفاده از سقف عرشه فولادی در ساختمان‌های اسکلت بتنی امکان‌پذیر است اما بهترین گزینه نیست. به همین دلیل معمولا در ساختمان‌های اسکلت فلزی استفاده میشود.

نیازمند دقت بالا

درست است که تمام اقدامات فرایند ساخت و ساز یک ساختمان پیچیده است. اما سقف عرشه فولادی علاوه بر سرعت اجرای بالا نیاز به دقت فراوان‌ در مراحلی مانند جایگذاری یا دوربندی دارد. این مسئله می‌تواند از سرعت مورد انتظار بکاهد و در صورت عدم وجود تجربه و تخصص کافی، فاجعه آفرین شود.

استفاده از فلز در بخش اصلی سقف، یعنی همان ورق فولادی، باعث آسیب پذیری سقف در برابر عوامل‌ محیطی مخرب مانند رطوبت و اکسیژن شود.

جهت مقایسه مزایا و معایب عرشه فولادی میتوانید به دو مقاله کاربردی دیگر در خصوص سقف مراجعه کرده و اطلاعات بیشتری کسب کنید:

• آشنایی کامل با سقف وافل
• همه چیز دربارۀ سقف یوبوت

انواع سقف عرشه‌ فولادی

تمام سقف‌های عرشه فولادی کامپوزیت نیستند و نوع معمولی نیز دارند. عرشه‌های فولادی معمولی، خود انواع مختلفی دارند. این انواع بر اساس پهنای دندانه‌ها و عمق آنها تقسیم بندی شده‌اند. عرشه نوع A دارای فرورفتگی‌های باریک تر‌ است در حالی که عرشه نوع B دارای عمق فرورفتگی‌های یکسان است اما طول فرورفتگی‌های بیشتری دارد.

عرشه نوع F دارای طول فرورفتگی تقریبا یکسان با عرشه نوع B است اما پهنای برآمدگی‌ها بیشتر است. در نهایت باید به عرشه نوع N اشاره کرد که با فرورفتگی‌های عمیق و پهنای زیاد آنها تحمل بار بسیار بالایی دارد و در نتیجه یکی از انواع پرکاربرد این سقف محسوب میشود.

تفاوت عرشه فولادی کامپوزیتی با عرشه فولادی معمولی وجود آج در بال پایینی آن است. البته در نوع اول عرشه فولادی کامپوزیتی بال‌ها آج ندارند ظاهری مانند عرشه معمولی اما با ابعادی متفاوت دارند. در نوع دوم در مرکز بال پایینی آج وجود دارد. این آج‌ها برای تحمل بهتر بتن با عرشه تعبیه شده‌اند. نوع سوم نیز سپهری مانند نوع دوم دارد اما عمق خن یا به عبارتی طول جان عرشه نسبت به نوع دوم بیشتر است.

حداکثر دهانه‌ سقف عرشه فولادی

اندازه‌ی دهانه‌ سقف عرشه فولادی نسبت به ضخامت آن متغیر است و با آن نسبت مستقیم دارد. یعنی هرچه ضخامت ورق فولادی بیشتر باشد، اندازه‌ی دهانه نیز باید بزرگتر شود. حداقل ضخامت ورق‌های فولادی ۰/۷ یا ۰/۸ میلیمتر است. برای این اندازه ، دهانه‌ی سقف باید ۲/۵ متر یا ۲۵۰ سانتی متر باشد. برای ضخامت های بیشتر به ازای هر ۰/۱ میلیمتر، ۱۰ سانتی متر به اندازه‌ی دهانه اضافه میشود، مثلا سقف عرشه فولادی با ورق فولادی دارای ضخامت ۱ میلی متر به دهانه‌ای ۲۷۰ یا ۲۸۰ سانتی متری نیاز دارد.

وزن ورق عرشه فولادی

وزن ورق‌های فولادی ثابت نیست و مانند قیمت به عوامل مختلفی وابسته است. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از مساحت سقف، ضخامت ورق و ارتفاع گام ورق ( دو نوع گام ۶ و ۷/۵ سانتی متری ). اما نکته‌ی قابل توجه این است که برای محاسبه‌ی قیمت از وزن معمولی ورق استفاده نمیشود و از مفهومی به نام وزن مخصوص استفاده میگردد.

وزن مخصوص یک متر مکعب ورق فولاد ۸۷۵۰ کیلوگرم است. وزن مخصوص هر‌ ورق با ضرب طول در عرض در ضخامت در این عدد به دست می آید. مثلا وزن مخصوص یک‌متر مربع ورق گالوانیزه با ضخامت یک میلیمتر ۸/۷۵ کیلوگرم است.

آنچه که گفتیم درباره‌ی ورق گالوانیزه‌ی عادی بود اما برای ساخت این نوع سقف در این ورق تغییراتی ایجاد میشود. بنابراین محاسبه‌ی وزن ممکن است کمی تغییر کند. به خصوص که ارتفاع گام عرشه نیز باعث تفاوت در وزن میشود. مثال قبل که درباره‌ی ورق گالوانیزه با مساحت ۱ متر مربع و ضخامت ۱ میلیمتر بود را با یاد آورید. اگر این ورق به عرشه با گام ۶ سانتی متری تبدیل شود برای ساخت یک متر مربع سقف به ۱۰ کیلوگرم ورق گالوانیزه نیاز است.

فاصله تیرها در سقف عرشه فولادی

وظیفه‌ی تیرهای فرعی انتقال نیروی ساختمان به تیرهای اصلی است بنابراین فاصله‌ی میان آنها باید با دقت محاسبه گردد. برای این کار مهندسین عواملی مثل پروفیل تیر آهن، نوع تیرآهن( زنبوری،ساده، ناودانی)، ضخامت ورق فولادی و ارتفاع گام آن و…. را در نظر میگیرند. معمولا اندازه‌ی دهانه در سقف عرشه فولادی بین ۱/۷ متر تا ۳/۵ متر است. اما باید توجه داشت که چون شمع بندی صورت نمیگیرد، سقف عرشه فولادی لرزش بسیاری دارد بنابراین بهتر است فاصله‌ی بین تیرها بیشتر از ۲/۵ متر نباشد.

قیمت سقف عرشه فولادی

برای اینکه قیمت عرشه فولادی محاسبه گردد، باید عوامل زیادی در نظر گرفته شود. از جمله محل ساخت و ساز، نوع عرشه و نوع پروفیل، شهر سکونت، برند سازنده، ضخامت ورقه‌ی فولادی و…. همچنین نوسانات قیمت فولاد که هرچند اندک است اما نباید نادیده گرفته شود. اگر بخواهیم قیمت عرشه های فولادی را به طور کلی بررسی کنیم، قیمت هر واحد ( کیلوگرم وزن‌مخصوص) با هر ضخامتی بین۲۵ تا ۳۰ هزارتومان میباشد.

در نهایت می توان گفت با توجه یه وییگی‌های منحصر به فرد و مزایای فراوان، استفاده از عرشه فولادی نه تنها در سقف بلکه در کف ساختمان‌ نیز می‌تواند اقدامی‌مناسب برای افزایش کیفیت و عمر‌مفید یک سازه باشد.